Χωρίς πρακτικό
αντίκρισμα στην αγορά εργασίας, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί στα χρόνια
της μεγάλης ύφεσης και της οικονομικής κρίσης, αποδεικνύεται το πτυχίο
τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που εκατομμύρια Ευρωπαίων επιδιώκουν να
αποκτήσουν πάση θυσία.
Σύμφωνα με στοιχεία που
αναφέρονται σε ενημερωτικό σημείωμα του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την
Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (cedefop), που βασίζονται σε
μελέτες των τελευταίων δέκα ετών, εκατομμύρια απόφοιτοι πανεπιστημίων
στην Ευρώπη εργάζονται σε επαγγέλματα που δεν απαιτούν καν πτυχίο, ενώ
πάρα πολλοί διαθέτουν περισσότερα προσόντα και δεξιότητες, από εκείνα
που απαιτούνται για τη δουλειά τους.
Ωστόσο, το μεγάλο
παράδοξο είναι ότι ο αριθμός των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα
κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αυξάνεται διαρκώς.
Περισσότεροι από 6 εκατομμύρια σε δουλειά κατώτερη των τυπικών προσόντων τους
Κάποτε, όταν άρχισαν τα
αχνοφαίνονται τα πρώτα σημάδια της οικονομικής κρίσης υπήρχε μία ατάκα
που άκουγαν αρκετοί υποψήφιοι για μια θέση εργασίας που έλεγε «έχετε
περισσότερα προσόντα από αυτά που ζητάμε και για αυτό δεν σας
προσλαμβάνουμε».
Πλέον, ένας στους τρεις
Ευρωπαίους εργαζόμενους δουλεύει σε πόστα που δεν είναι αντίστοιχα των
επαγγελματικών προσόντων του, ενώ, όπως αναφέρει έκθεση της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής για τις κοινωνικές και εργασιακές εξελίξεις στην Ευρώπη
(2012), περίπου 6,4 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έπιασαν δουλειά κατώτερη των
τυπικών τους προσόντων.
Παράλληλα, σχεδόν το 20%
των ατόμων ηλικίας 25-34 ετών, με πτυχίο πανεπιστημίου, εργάζονται σε
επαγγέλματα που, τυπικά, δεν απαιτούν προσόντα πανεπιστημιακής
εκπαίδευσης.
Οι Ευρωπαίοι επιμένουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Το πτυχίο διατηρεί,
πάντως, την αίγλη του, γεγονός που αντανακλάται και στην αύξηση των
πτυχιούχων ηλικίας 30-34 ετών στην ΕΕ. Σύμφωνα με το cedefop, σχεδόν τα
μισά κράτη - μέλη της ΕΕ έχουν ήδη «πιάσει» τον στόχο που είχε τεθεί το
2010 για την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων, στο πλαίσιο της
στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
Συγκεκριμένα, το 40% των
Ευρωπαίων, ηλικίας 30 - 34 ετών, σε αυτά τα κράτη διαθέτει πλέον πτυχίο
ανώτερης εκπαίδευσης ή ισοδύναμες δεξιότητες και προσόντα, σύμφωνα με
τα τελευταία στοιχεία.
«Από τη στιγμή που ο
στόχος ανακοινώθηκε το 2010, η πρόοδος ήταν σταθερή, με αύξηση κατά
περίπου μία ποσοστιαία μονάδα ετησίως. Αν οι τρέχουσες τάσεις
συνεχιστούν, η ΕΕ θα πετύχει τον στόχο μέχρι το τέλος της δεκαετίας»
επισημαίνει το cedefop.
Η ανεργία οδηγεί σε στροφή καριέρας
Στην Ευρώπη της κρίσης
το πάλαι ποτέ κεντρικό σύνθημα ορισμένων «άμεση σύνδεση της Παιδείας με
την αγορά εργασίας» πάει περίπατο, καθώς, όπως καταδεικνύουν και τα
στοιχεία της Eurostat οι στρατιές εκατομμυρίων ανέργων σε όλα τα κράτη –
μέλη δεν έχουν πλέον επιλογή για το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν.
Αξίζει να σημειωθεί πως η
Eurostat ανακοίνωσε πως το ποσοστό της ανεργίας στα 17 κράτη – μέλη της
Ευρωζώνης αυξήθηκε τον Μάρτιο στο 12,1% από 12%, φτάνοντας στο
υψηλότερο επίπεδο από τότε που ξεκίνησαν να καταγράφονται τα εν λόγω
στοιχεία το 1995
«Χάσμα γενεών» και στο πτυχίο
Παρά τις αντιξοότητες οι
Ευρωπαίοι που κυνηγούν ανώτερα επίπεδα εκπαίδευσης έχουν αυξηθεί σε
σχέση με τις προηγούμενες γενιές, ενώ οι εργαζόμενοι των προηγούμενων
γενιών αποχωρούν σιγά, αλλά σταθερά από την αγορά εργασίας και
αντικαθίστανται από νεότερους, καλύτερα εκπαιδευμένους.
Το 2012, σε όλα τα κράτη
- μέλη της ΕΕ, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 25-34 ετών, με πτυχίο
τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ήταν αξιοσημείωτα υψηλότερο σε σχέση με εκείνο
των ενηλίκων 55-64 ετών, με αντίστοιχα προσόντα.
Το ίδιο ισχύει και στην
περίπτωση της Ελλάδας, η οποία κατατάσσεται, για το 2012, στη 17η θέση
μεταξύ των 27 κρατών - μελών, με βάση το ποσοστό των εργαζομένων ηλικίας
25 - 34 ετών, με πανεπιστημιακό πτυχίο. Το ποσοστό αυτό πλησιάζει το
35%, τη στιγμή που το αντίστοιχο των ατόμων ηλικίας 55 - 64 ετών δεν
ξεπερνά το 20%. Πάντως, η χώρα μας βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο
όρο και στις δύο ηλικιακές κατηγορίες.
Αξιοσημείωτες είναι οι
επιδόσεις της Κύπρου, όπου ποσοστό άνω του 50% των εργαζομένων, ηλικίας
25 - 34 ετών, έχει αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, ενώ ακολουθούν κατά
σειρά οι χώρες Λιθουανία και Ιρλανδία. Η τελευταία έχει σημειώσει
εντυπωσιακή πρόοδο βάσει αριθμών, καθώς από μόλις 27,5% το 2000, ο
αριθμός των ατόμων 30-34 ετών με πανεπιστημιακό πτυχίο στη χώρα
εκτινάχθηκε το 2012 στο 51%, έναντι κοινοτικού μέσου όρου 35,5%. Σύμφωνα
με το cedefop, η άνοδος αυτή υποστηρίχθηκε και από την προσέλκυση -
στην Ιρλανδία - σημαντικού αριθμού ατόμων με υψηλή κατάρτιση από το
εξωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, η Ιρλανδία πλησιάζει πλέον τον στόχο του
60%, που έχει θέσει για το 2020.
Με καλύτερη κατάρτιση οι γυναίκες, αλλά υστερούν σε συγκεκριμένους κλάδους
Διαφορές στο επίπεδο
πανεπιστημιακής εκπαίδευσης δεν διαπιστώνονται μόνο μεταξύ νεώτερων και
μεγαλύτερων, αλλά και ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.
Τα διαθέσιμα στοιχεία
δείχνουν σημαντική πρόοδο των γυναικών από το 2000, με αποτέλεσμα αυτές
να τείνουν να είναι καλύτερα καταρτισμένες από τους άνδρες σε σχεδόν όλα
τα κράτη – μέλη, ωστόσο, υπάρχει σημαντική υστέρηση σε κάποιους τομείς.
Π.χ., σε κλάδους όπως τα
μαθηματικά, οι επιστήμες και η μηχανική, το «χάσμα των φύλων» έχει
αυξηθεί περαιτέρω σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Ο αριθμός
των ανδρών που αποφοιτούν από πανεπιστημιακά τμήματα με τα συγκεκριμένα
γνωστικά αντικείμενα εξακολουθεί να υπερβαίνει σημαντικά τον αντίστοιχο
των γυναικών. Αυτοί οι τομείς είναι όμως εκείνοι όπου υπάρχει μεγάλη
-και αυξανόμενη- ζήτηση στην αγορά εργασίας.
Βάσει των πιο πρόσφατων
προβλέψεων του cedefop, συνολικά στην Ευρώπη, ο αριθμός των ατόμων με
δεξιότητες πανεπιστημιακού επιπέδου θα εξακολουθήσει να αυξάνεται και θα
φτάσει συνολικά -για όλες τις ηλικίες- περίπου στο 37% του εργατικού
δυναμικού το 2020.
Ωστόσο, εξαιτίας της
οικονομικής ύφεσης, η ζήτηση για εργαζόμενους υψηλών τυπικών προσόντων
προβλέπεται ότι θα υστερεί της προσφοράς. Αυτό ενδέχεται να ωθήσει
πολλούς εργαζομένους ν' αναλάβουν, βραχυπρόθεσμα, δουλειές κατώτερες των
προσόντων τους.
