«ΛύρΑυλος». Δύο λέξεις της μουσικής που ταίριαξαν μεταξύ τους,
δημιουργώντας κάτι εντελώς καινούργιο. Ένα σχήμα που παίζει αρχαίες
μελωδίες, εμπνέεται από αυτές, χρησιμοποιώντας πιστά αντίγραφα αρχαίων
οργάνων.
Με αφορμή τη συναυλία που θα δώσει το
Σάββατο 7 Ιουλίου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων
«Βραυρώνια 2012», ο
Παναγιώτης Στέφος,
δημιουργό του «ΛύρΑυλου» μίλησε για τον κόσμο της αρχαίας μουσικής.
Έναν κόσμο γεμάτο μελωδίες, περιζήτητους τραγουδιστές, αλλά και μυστικά
που μπορεί να μην μάθουμε ποτέ.
«Οι πληροφορίες που έχουμε για τη μουσική της αρχαιότητας προέρχονται από δυο κύριες πηγές:
τα αρχαία συγγράμματα και τις εικαστικές μαρτυρίες,
δηλαδή τα αγάλματα, τα ανάγλυφα, τα νομίσματα και κυρίως τα αγγεία που
απεικονίζουν μουσικούς και όργανα με πολλές λεπτομέρειες», δήλωσε ο
Παναγιώτης Στέφος, ο επί σειρά ετών κορυφαίος μουσικός της Κρατικής
Ορχήστρας Αθηνών, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Ορχήστρας των
Χρωμάτων, που πριν δεκαπέντε χρόνια διάλεξε έναν άλλο δρόμο.
«
Συσχετίζοντας αυτές τις δύο πηγές, μπορούμε να καταλήξουμε σε
μια πολύ καλή προσέγγιση όσον αφορά τα μουσικά όργανα, τον τρόπο
παιξίματός τους, τη θέση της μουσικής στον αρχαίο κόσμο. Η μουσική ήταν
πανταχού παρούσα. Στο
θέατρο, την
εκπαίδευση, την
εργασία, τον
αθλητισμό, την
καθημερινότητα, τις
χαρές και τις
λύπες των ανθρώπων.
Όπως περίπου και σήμερα», συμπλήρωσε.
Πώς όμως προέκυψε το πρωτότυπο αυτό όνομα;
«Από τη
λύρα, που αντιπροσωπεύει τον
Απόλλωνα, ο οποίος συμβόλιζε την αρμονία και το μέτρο και από τον
αυλό, που συσχετίζεται με τον
Διόνυσο, τη δύναμη, την έκσταση, το πάθος. Πιστεύω ότι
όλοι μέσα μας έχουμε το απολλώνιο και το διονυσιακό στοιχείο. Γι' αυτό και στη μουσική μας προσπαθούμε να συμπεριλάβουμε και τον γλεντζέ και τον ποιητή», επισήμανε.
Σήμερα
σώζονται 61 αρχαίες «παρτιτούρες», δηλαδή μουσικά κείμενα με τη σημειογραφία της εποχής. Όμως ο
αποσπασματικός τους χαρακτήρας, που αποτυπώνεται σε μισοκατεστραμμένους παπύρους ή σε θραύσματα λίθινων επιφανειών,
δίνει μόνο μια μικρή γεύση ως προς την αρχαιοελληνική μουσική.
Από αυτά, το
καλύτερο διατηρημένο κομμάτι είναι ο Επιτάφιος του Σείκιλου,
που χαράχθηκε πάνω σε μια επιτύμβια κυλινδρική στήλη περί το 200 π. Χ.
και ανακαλύφθηκε στο Αϊδίνιο της Τουρκίας το 1883. Πρόκειται για
το αρχαιότερο γνωστό τραγούδι παγκοσμίως, του οποίου διασώζονται πλήρως οι στίχοι και η μουσική.
Ποιές όμως ήταν οι «νότες» της αρχαιότητας;
«Η μουσική σημειογραφία ήταν
αλφαβητική. Δηλαδή, χρησιμοποιούσαν
γράμματα, μισά, ολόκληρα, πλαγιαστά, που σήμερα έχουν αποκρυπτογραφηθεί
με τη βοήθεια αρχαίων συγγραμμάτων και κυρίως του μουσικογράφου Αλύπιου,
ο οποίος έζησε τον 3ο αι. μ. Χ.», εξήγησε ο κ. Στέφος.
«
Μπορούμε, λοιπόν, να αποκρυπτογραφήσουμε με αρκετά μεγάλη ακρίβεια αυτά τα κομμάτια, τουλάχιστον όσον αφορά το τονικό ύψος και τον ρυθμό. Εκείνο, όμως, που δεν γνωρίζουμε είναι
το ύφος του τραγουδιστή.
Είχε έντονο βυζαντινό μέλισμα; Έμοιαζε με τη χροιά ενός λαϊκού
τραγουδιστή, ενός ρεμπέτη ή ενός λυρικού τραγουδιστή της όπερας;
Δεν μπορούμε να το ξέρουμε».
Το θέμα εξάλλου είναι αρκετά
περίπλοκο. Γιατί σε τι αναφέρεται
κανείς, όταν μιλάει για την αρχαία μουσική στον ελληνικό χώρο; Στη
Σπάρτη του 700 π. Χ., στην Αθήνα του 300 π. Χ. ή στη Μακεδονία του 150
π. Χ.;
«Ένα μικρό δείγμα μπορούμε να πάρουμε από τα λίγα σωζόμενα κομμάτια.
Σκεφτείτε, για παράδειγμα, μετά από πολλούς αιώνες να ανακαλύψει κάποιος
μόνον την εισαγωγή από την 5η συμφωνία του Μπετόβεν. Τι θα καταλάβαινε
για το μουσικό κομμάτι; Σχεδόν τίποτα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Και συμπλήρωσε ότι οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από τους
αρχαίους συγγραφείς. Σχεδόν όλοι έχουν αναφερθεί, άλλος λιγότερο άλλος
περισσότερο, στη μουσική, στο ύφος, στις κλίμακες, στη ζωή των μουσικών.
Υπάρχουν, επίσης, και
εγχειρίδια μουσικής θεωρίας, με σημαντικότερα εκείνα του
Αριστόξενου, που έζησε τον 4ο αι. π. Χ.
Ο «ΛύρΑυλος», συνδημιουργοί του οποίου είναι η γυναίκα και τα δύο παιδιά
του κ. Στέφου, έχει συμμετάσχει σε πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και το
εξωτερικό (αναφέρονται λεπτομερώς στην πολύ καλή ιστοσελίδα του
www.lyravlos.gr, όπως και
χρήσιμες πληροφορίες για το έργο του, την αρχαία ελληνική μουσική, τα όργανα που ανακατασκευάζει κ.α.).
Επίσης, έχει πραγματοποιήσει
περισσότερες από 850 εκπαιδευτικές παραστάσεις σε σχολεία όλων των βαθμίδων και έχει λάβει μέρος σε συνέδρια και ειδικές εκδηλώσεις, όπως οι
ολονύκτιες αναγνώσεις της «Οδύσσειας» και της «Ιλιάδας» του Ομήρου που διοργανώνουν οι «Αναγνώστες του Ομήρου» και το «Διεθνές Ελληνικό Θέατρο».
Στις συναυλίες, οι μουσικοί του σχήματος παίζουν
περισσότερα από 40 αρχαία και νεότερα όργανα, προσπαθώντας να συνδυάσουν τις αρχαίες μελωδίες με την παραδοσιακή μουσική.
Η
λύρα, το πλέον διαδεδομένο έγχορδο στην αρχαία Ελλάδα, η
φόρμιγξ, η παλαιότερη ίσως εκδοχή της αρχαίας κιθάρας, ο
δίαυλος, η
σύριγξ του Πάνα, το
κοχύλι και τα αρχαία κρουστά, δένουν μοναδικά με τον
ζουρνά, τη
νησιώτικη τσαμπούνα και την
γκάιντα.
Αυτός εξάλλου είναι και ο σκοπός του «ΛύρΑυλου».
Να δείξει τη συνέχεια που υπάρχει στους ελληνικούς ρυθμούς,
να τονίσει την πολυρυθμία
της παραδοσιακής μουσικής, η οποία προέρχεται από μια πολύ πλούσια
αρχαιοελληνική μουσική. Παράλληλα, στις συναυλίες παρουσιάζονται και
καινούργια μουσικά κομμάτια, που δημιουργούν τα ίδια τα μέλη του
σχήματος.
Στην εκδήλωση του Σαββάτου, που θα πραγματοποιηθεί στο γήπεδο της
Βραυρώνας, στις 21.00 (με ελεύθερη είσοδο), θα παίξουν οι μουσικοί
Μιχάλης Στέφος (τραγούδι, κρουστά, κογχύλια),
Χριστίνα Σιάκη (λύρα, φόρμιγξ, πανδουρίς, βιολί),
Όλγα Στέφου (λύρα, βάρβιτος, σαντούρι, σείστρο) και
Παναγιώτης Στέφος
(αρχαία κιθάρα, λύρα, σύριγξ, κoγχύλια, κέρας, Πυθαγόρειο μονόχορδο,
δίαυλος, άσκαυλος και ζουρνά). Η ενορχηστρωτική επιμέλεια και η
κατασκευή των οργάνων είναι του Παναγιώτη Στέφου.
Πηγή: ΑΜΠΕ
